พรมมิ (Brahmi) หรือที่เรียกว่าผักมิ ถือเป็นผักพื้นบ้านของไทยนิยมนำมารับประทานเป็นผักลวกจิ้ม ที่เชื่อว่าหลายๆ คนอาจจะยังไม่รู้จัก แต่รู้หรือไม่ว่าผักชนิดนี้แฝงไปด้วยคุณประโยชน์มากมายในการบำรุงสมองและความจำ
พรมมิ มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Bacopa monnieri (L.) Wettst. อยู่ในวงศ์ Plantaginaceae เป็นพืชล้มลุก ลำต้นตั้งตรง ถ้ามีขนาดยาวขึ้นจะทอดนอนแผ่ไปตามพื้น มีความยาว 10-40 เซนติเมตร แตกกิ่งก้านมาก มีรากออกตามข้อ มีใบเดี่ยวออกแบบตรงข้าม ดอกมีสีขาวหรือม่วงอ่อน วงกลีบดอกเชื่อมติดกันที่ฐานหยักเป็น 5 กลีบ พรมมิชอบขึ้นในที่ชื้นแฉะ หรือริมน้ำ พบอยู่ในทั่วทุกภาคของประเทศไทย
สรรพคุณทางยาของพรมมิด้านการแพทย์แผนไทย กล่าวไว้ว่า ทั้งต้นมีรสเย็นหวาน มีสรรพคุณบำรุงประสาท แก้ลมบ้าหมู แก้ปวดประสาท ดับพิษไข้ฝีดาษ แก้ไข้ แก้ร้อนใน กระหายน้ำ ขับปัสสาวะ ขับพยาธิ ขับเสมหะ แก้หืด และบำรุงหัวใจ สรรพคุณทางยาของพรมมิในตำราอายุรเวทของอินเดีย ถูกใช้เป็นสมุนไพรมาเป็นเวลานานกว่า 3,000 ปีมาแล้ว ระบุว่าพรมมิมีรสขมหวาน ใช้เป็นยาเย็น มีฤทธิ์ทำให้สงบ ลดอาการผิดปกติของสมอง เสริมสร้างการทำงานของสมองและระบบประสาท บำรุงหัวใจ เป็นยาอายุวัฒนะ เสริมสร้างจิตใจให้เข้มแข็ง ช่วยในการเผาผลาญอาหาร ช่วยในการนอนหลับ ช่วยรักษาผิวพรรณ รวมทั้งมีสรรพคุณทางยาอื่นๆ อีกมากมาย จนได้ชื่อว่า พรมมิ หรือ Brahmi ซึ่งมีความหมายถึงพระพรหม ผู้ให้กำเนิดโลก และสรรพสิ่ง
องค์ประกอบทางเคมีที่พบในพรมมิ มีสารสำคัญจัดอยู่ใน 4 กลุ่ม ดังนี้
- สารที่จัดอยู่ในกลุ่ม Alkaloids ได้แก่ Brahmine, Nicotine และ Herpestine
- สารที่จัดอยู่ในกลุ่ม Saponins ได้แก่ Hersaponin และเกลือโพแทสเซียมของ Hersaponin, Bacoside A, Bacoside B, Jujubogenin, Pseudojujubogenin, Ebelin lactone pseudojujubogenin, Bacoside A1, Bacoside A3, Bacoside A, B, C, D, G, Bacoside I, II, III. IV และ V
- สารที่จัดอยู่ในกลุ่ม Phenylethanoid glycosides ได้แก่ Mononierasides I, II, III และ Platainoside B
- สารที่จัดอยู่ในกลุ่ม Carbohydrates ได้แก่ D-mannitol
คุณประโยชน์ของสารสกัดพรมมิ มีดังนี้
1. บำรุงสมอง ฟื้นฟูความจำ สารสำคัญในกลุ่ม Saponins ได้แก่ Bacoside XI, Bacoside I และ Bacosaponin C ช่วยเพิ่มปริมาณเซลล์ประสาทคอลิเนอร์จิก (Cholinergic neuron) ซึ่งทำหน้าที่ในการสร้างและหลั่งสารสื่อประสาทแอซิติลโคลีน (Acetylcholine) ที่ช่วยเสริมสร้างความจำ และลดอาการหลงลืม
2. เพิ่มสมาธิ ช่วยพัฒนาการเรียนรู้ของเด็ก สารสำคัญในกลุ่ม Alkaloids ได้แก่ Bacoside A Bacoside B และ Bacosaponines D ช่วยกระตุ้นการทำงานและเพิ่มปริมาณสารสื่อประสาท ส่งผลให้การประมวลความคิด ความจำ และการเรียนรู้ของสมองทำงานได้ดีขึ้น
3. ป้องกันอัลไซเมอร์ พรมมิมีฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์อะซิทิลโคลีนเอสเตอเรส (Acetylcholinesterase) ที่เป็นสาเหตุในการทำลายเซลล์ประสาทและเซลล์สมอง จึงช่วยป้องกันเซลล์สมองเสื่อมและลดโอกาสการเกิดโรคอัลไซเมอร์ได้
4. แก้เครียด วิตกกังวล คลายซึมเศร้า จากการศึกษาพบว่า พรมมิช่วยลดระดับฮอร์โมนคอร์ติซอล (Cortisol) ซึ่งเป็นตัวการที่ทำให้เกิดความเครียดและวิตกกังวล นอกจากนี้ยังเพิ่มการสร้างและลดการสลายตัวของสารสื่อประสาท ซึ่งเป็นสาเหตุหนึ่งของโรคซึมเศร้า
5. ช่วยต้านอนุมูลอิสระ สารสำคัญชื่อว่า “Bacosides” ที่เป็นสารต้านอนุมูลอิสระจะช่วยป้องกันการเกิด Lipid peroxidation ในสมอง ที่ทำให้เกิดการเสื่อมของเซลล์ประสาท ลดการเกิดโรคสมองเสื่อม อัลไซเมอร์ และพาร์กินสันได้
6. ช่วยลดการอักเสบ พรมมิมีฤทธิ์ยับยั้งการหลั่งไซโตไคน์ (Cytokines) ซึ่งเป็นสารในกลุ่มโปรตีนที่หลั่งออกมาจากเซลล์ ก่อให้เกิดการอักเสบหากมีการหลั่งไซโตไคน์มากเกินไป จะส่งผลต่อเซลล์ทำให้ระบบอวัยวะต่างๆ ล้มเหลวได้
7. มีฤทธิ์ยับยั้งแบคทีเรีย สารสำคัญในกลุ่มฟลาโวนอยด์ (Flavonoids) และซาโปนิน (Saponins) ในสารสกัดพรมมิ มีฤทธิ์ช่วยยับยั้งการเจริญเติบโต และการแพร่กระจายของเชื้อแบคทีเรียได้
ด้วยคุณประโยชน์ที่มากมายของพรมมิ จึงมีการนำสารสำคัญมาสกัดและพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์เสริมอาหารที่เป็นทางเลือกใหม่ของคนรักสุขภาพและต้องการบำรุงความจำ แม้จะมีคุณประโยชน์มากเพียงใด แต่ก็มีข้อควรระวังในการรับประทานด้วยเช่นกัน อาจมีผลข้างเคียงในบางรายที่เกิดการระคายเคืองทางเดินอาหาร หรือคลื่นไส้อาเจียนได้ ผู้ที่มีโรคประจำตัวเกี่ยวกับตับและไต เด็กและสตรีมีครรภ์ ไม่ควรรับประทาน แนะนำควรกินอาหารให้หลากหลายครบ 5 หมู่ ในสัดส่วนที่เหมาะสมเป็นประจำ และรับประทานแต่พอดีและไม่ควรบริโภคติดต่อกันนานเกินไป
เอกสารอ้างอิง
กรกนก อิงคนินันท์. พรมมิสมุนไพรบำรุงความจำข้อมูลวิชาการและการใช้ประโยชน์. พิษณุโลก :
สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยนเรศวร. 2561. https://www.dss.go.th/a/qr/tyRNq
ชาญชัย สาดแสงจันทร์. พรมมิ สมุนไพรเพื่อสุขภาพสมอง. ธรรมศาสตร์เวชสาร, ตุลาคม-ธันวาคม, 2556,
ปีที่ 13, ฉบับที่ 4, หน้า 554 - 560. [ออนไลน์]. [เข้าถึงวันที่ 3 ตุลาคม 2566]. เข้าถึงจาก :
https://he02.tci-thaijo.org/index.php/tmj/article/download/15439/14141
พรมมิ อาหารบำรุงสมองของผู้สูงอายุ. [ออนไลน์]. [เข้าถึงวันที่ 5 ตุลาคม 2566]. เข้าถึงจาก :
https://www.stou.ac.th/study/sumrit/12-59(500)/page4-12-59(500).html
ชวนรู้ “บัวบก พรมมิ กลีบบัวแดง” มีสรรพคุณช่วยบำรุงสมอง ชะลอโรคอัลไซเมอร์. [ออนไลน์].
[เข้าถึงวันที่ 9 ตุลาคม 2566]. เข้าถึงจาก : https://www.hfocus.org/content/2021/09/23138
7 คุณประโยชน์ของ “พรมมิ” ผักพื้นบ้านที่คนรักสุขภาพไม่ควรพลาด. [ออนไลน์].
[เข้าถึงวันที่ 12 ตุลาคม 2566]. เข้าถึงจาก : https://herbitia.com/ginkgo-7-benefits-of-brahmi/
นอกจากนี้ สามารถดูรายการสารสนเทศอื่นๆ ที่น่าสนใจได้จากบัญชีรายชื่อเอกสารใหม่ (e-New list) คลิกเลย >> https://www.dss.go.th/a/qr/mPyEw หรือสอบถามเพิ่มเติมที่ One Stop Service หอสมุดวิทยาศาสตร์ ดร.ตั้ว ลพานุกรม กรมวิทยาศาสตร์บริการ
Tel. : 0 2201 7250-5
e-mail : This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Line : @sltd
Facebook : ScienceLibraryDSS
Website : https://siweb.dss.go.th
